Na innej planecie, będącej na etapie średniowiecza, grupa historyków z Ziemi żyje, udając przeciętnych obywateli. Główny bohater, Don Rumata (Leonid Yarmolnik), jest zdegustowany okrucieństwem, którego świadkiem jest w codziennej pracy, lecz jego przełożeni zabraniają jakiejkolwiek interwencji i zaburzenia naturalnego porządku historycznego na planecie. Jedyna rzecz, którą mają prawo zrobić historycy, to ochraniać i pomagać kilku nadzwyczajnym ludziom, którzy mogą przynieść pożytek całej planecie swoimi pomysłami i wiedzą. Rumata musi znaleźć jednego z takich ludzi, Budakha (Evgeniy Gerchakov), i uratować go z rąk Don Reby (Aleksandr Chutko), władcy państwa i szalonego tyrana.

Na planecie pogrążonej w mrokach średniowiecza pracują naukowcy - Ziemianie. Delikatnie, wręcz niezauważalnie starają się wpłynąć na rozwój wydarzeń, nie zakłócając przy tym logicznego biegu historii. Główny bohater - Rumata Estorski - ignoruje obowiązek zachowania neutralności i angażuje się w konflikt na odległej planecie Arkanar, gdzie bestialskie "czarne bractwo" obala dotychczasowe rządy "szarych". Rumata chwyta za miecz, aby ukarać niegodziwców, tym samym zmienia bieg historii, naruszając wszelkie obowiązujące zasady.